रुपनाथ

प्राचीन शिलालेखाचा तसा अभ्यास नाही. पण शिलालेख बघणं म्हणजे वेगळाच अनुभव असतो. रुपनाथ या ठिकाणी असाच प्राचीन शिलालेख बघण्याचा योग आला. रूपनाथ हे मध्य प्रदेशातील जबलपूरच्या कैमूर पर्वत रांगेच्या पायथ्याशी वसलेले एक रमणीय ठिकाण आहे. स्वच्छ आणि चकचकीत रस्ते आणि अवतीभवती जंगलाच्या वाटेतून जातांना हे स्थळ फारच सुंदर आहे. खरंतर निसर्गाने मध्य प्रदेशाला प्राकृतिक वनसंपदा भरपूर प्रमाणात दिलेली आहे. भगवान शिव यांचे एक प्राचीन मंदिर देखील रुपनाथ येथे आहे. रूपनाथ हे हिंदूंसाठी प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्र आहे. 

येथील शिलालेख ब्राह्मी भाषेत आहे. २३२ वर्ष झाली हा शिलालेख ऊन-वारा पाऊस याची तमा न बाळगता इतिहासाची साक्ष देतो आहे. बघितल्याक्षणी असे दिसते की सम्राट अशोकाच्या काळात हे स्थान तीर्थक्षेत्र म्हणून ओळखले गेले असावे. मौर्य शासक अशोकचा मुख्य शिलालेख येथे एका खडकावर कोरलेला आहे, त्याचा हा संस्कृत अनुवाद मिळाला. मराठीत कुणी अनुवाद करू शकले तर अधिक माहिती मिळू शकेल. 

"देवानां प्रिय: एवं आह सातिरेकाणि सार्धद्वयानि वर्षाणि अस्मि अहं श्रावकः न तु वाढ़ं प्रकांतः, सातिरेकः तु संवत्सरः यत् अस्मि संघ उपेतः वाढ़ं तु प्रकांतः। ये अमुस्मैकालाय जूंबद्वीपे अमृषादेवाः अभूवन् ते इदानी मृषाः कृता:। प्रक्रमस्य हि इदं फलम्। न तु इदं महत्तया प्राप्तव्यम्। क्षुद्रकेण हि केनापि प्रक्रमाणेन शक्यः विपुलोस्पि स्वर्गः आराधयितुम, एतस्मै अर्थाय च श्रावणं कृतं क्षुद्रकाः च उदाराः च प्रक्रमन्तां इति। अंता: अपि च जानन्तु अयं प्रक्रम: किमति चिरस्थिकः स्यात्। अयं हि अर्थः वर्धिष्यते। इमं च अर्थ पर्वतेषु लेखयत परत्र इह च। सति शिलास्तंभे लेखितव्यः सर्वत्रविवसितव्यमिति। व्युष्टेन श्रावणं कृत 256 सत्रविवासात्।"

✍️ सर्वेश फडणवीस 

#IncredibleIndia #AmrutMahotsav