झिरो बजेट नैसर्गिक शेती चे जनक सुभाष पाळेकर

सुभाष पाळेकर आज एका गाईच्या मदतीने तीस एकर शेती करत आहेत. विदर्भातील अमरावती जिल्ह्यात बेलोरा या खेड्यात शेतकरी कुटुंबात जन्मलेल्या पाळेकरांनी शेतीतच भविष्य करायचे ठरवले होते. त्यामुळे त्यांनी १९७२ ते १९८२ रासायनिक शेती केली. सुरुवातीची तीन वर्ष चांगले उत्पादन मिळाले पण नंतर उत्पादन  खाली तर खर्च वर जाऊ लागला. यावर त्यांनी माहिती मिळवायला सुरवात केली, अनेक कृषी तज्ञांना भेटले परंतु त्यांना कुठेच समाधानकारक उत्तर भेटत नव्हते. म्हणून आपणच याचे उत्तर शोधायचे त्यांनी ठरवले आणि झिरो बजेट शेतीचा शोध सुरू झाला.

आज शेतकऱ्याची परिस्थिती सुधारण्यासाठी सुभाष पाळेकर यांनी झिरो बजेट शेतीचा पर्याय शोधून काढला आहे. ह्या शोधामुळे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी ह्यांनी स्वतःच्या अधिकारांतर्गत २०१७ साली पद्म पुरस्कार देऊ केला आणि त्यांना पद्मश्री पुरस्काराने गौरविण्यात आले आहे. 

झिरो बजेट शेतीची चारसुत्री आहे ती म्हणजे बीजामृत, जीवामृत, आच्छादन आणि वाफसा हे महत्वाचे सूत्र आहे. नैसर्गिक शेतीचे पाळेकर तंत्र हेच आहे. शेतीतल्या संसाधनांचा शेतीसाठी वापर, हे त्यांच्या तंत्राचे मूळ आहे. सुभाष पाळेकर 'झिरो बजेट' नैसर्गिक शेतीचे तंत्र शिकवण्यासाठी देशभर फिरत असतात, ठिकठिकाणी शिबिरे घेतात. त्यांचे कार्य दक्षिणेकडील राज्यांमध्ये विशेष परिचयाचे आहे.  सुभाष पाळेकर यांना २०१७ मध्ये पद्मश्री पुरस्कार मिळाल्याचे जाहीर झाले, तेव्हा ते आंध्र प्रदेशातील एका शिबिरात मार्गदर्शन करत होते. त्यावेळी सहा हजार शेतकरी त्या शिबिरात होते. पाळेकर यांनी आठ वर्षांच्या संशोधनानंतर त्या तंत्राची सिद्धता केली आहे. झिरो बजेट शेतीत ओलिताच्या शेतीत जेवढे पाणी लागते, त्यांच्या केवळ दहा टक्के पाणी आणि दहा टक्के वीज लागते. उत्पादन मात्र कमी येत नाही. शिवाय जे उत्पादन मिळेल ते पाळेकर यांच्या शब्दांत, विषमुक्त, पौष्टिक आणि उत्कृष्ट चवीचे असे पीक उत्पन्न होते. 

आज सुभाष पाळेकर तंत्राच्या नैसर्गिक शेतमालाला बाजारात मागणी आहे आणि त्याला दुप्पट भाव मिळतो आहे. त्या तंत्रातून जमीन सुपीक व समृद्ध बनते. नैसर्गिक शेती , ग्लोबल वॉर्मिग रोखण्यास मदत करते आहे. हवेतील कार्बन डायऑक्साइड जास्तीत जास्त बंदिस्त करण्याची किमया ‘झिरो बजेट’ शेती करते असे सुभाष पाळेकर सांगतात. सुभाष पाळेकर ह्यांनी स्वतः प्रयोग केल्यामुळे ह्या विषयावर त्यांना संपूर्ण माहिती आहे. त्यांनी पुस्तक,व्याख्याने आणि शिबिरे यांच्या माध्यमातून या झिरो बजेट शेतीचा प्रसार चालवला आहे. देशात चाळीस लाख शेतकरी झिरो बजेट शेती करत आहेत. कर्नाटक, आंध्रप्रदेश, केरळ या राज्यांत झिरो बजेट शेती करणारे शेतकरी जास्त आहेत. महाराष्ट्रात आणि विशेषतः विदर्भात मात्र पाळेकर तंत्र काहीसे उपेक्षित राहिले आहे याची थोडीशी खंत पाळेकरांना वाटते. ते सांगतात, की त्यांच्या वेबसाईटचा वापर करून अमेरिका, आफ्रिका या देशांतही काही शेतकरी पाळेकर तंत्राचा उपयोग करत आहेत. 

विदर्भातील कोरड्या जमीनीत ह्या नैसर्गिक घटकांनी शेतीत आमूलाग्र बदल घडवून आणणारे सुभाष पाळेकर ह्यांना पद्मश्री पुरस्काराने गौरविण्यात आल्याने झिरो बजेट नैसर्गिक शेतीला आज जागतिक मान्यता मिळाली आहे. त्यांनी असेच कार्य उत्तरोत्तर करत राहावे हीच ईश्वरचरणी प्रार्थना आहे. 

✍️ सर्वेश फडणवीस 

#पद्म_गौरव #padmashri #subhashpalekar

#prideofagriculture #prideofmaharashtra

#PeoplesPadma