मध्यंतरी बंगलोर ला गेल्यावर गुगल मॅप्स मध्ये " करिअप्पा मार्ग " असं ऐकलं आणि बोलण्याच्या ओघात ह्या विषयी चर्चा झाली. करिअप्पा आर्मी मध्ये होते इतकंच माहिती होते. पुढे गूगल गुरू ची मदत घेतली आणि वाचल्यावर आश्चर्य वाटलं कारण इतके वर्ष झाले आर्मी ऑफिसर ह्या व्यतिरिक्त काहीच माहिती नव्हते. आपल्या पाठ्यपुस्तकांत ही ह्यांच्याबद्दल माहिती नाही ही खरंतर शोकांतिका आहे. असो.. तर आज फिल्ड मार्शल मेजर करिअप्पा ह्यांचा १२१ वा जन्मदिवस आहे.
कोडानडेरा मडप्पा करिअप्पा यांचा जन्म २८ जानेवारी १८९९ साली कर्नाटक राज्याच्या डोंगराळ भागात झाला आणि ते ब्रिटीश वसाहत प्रशासन अधिकाऱ्याच्या सहा मुलांपैकी एक होते. त्यांचे शिक्षण भारतीय शाळांमध्ये आणि मद्रासच्या (आताचे चेन्नई) प्रेसिडेन्सी कॉलेजमध्ये झाले. करिअप्पा टेनिस आणि फील्ड हॉकीमध्ये आवड असणारे एक सक्रिय विद्यार्थी होते. करिअप्पा ह्यांनी पहिल्या महायुद्धाच्या काळात लष्करी प्रशिक्षण घेतले परंतु कोणतेही सक्रिय कर्तव्य त्यांनी बजावले नाही. युद्धाच्या समाप्तीनंतर भारतीय राजकारण्यांनी ब्रिटीशांना भारतीय अधिकार्‍यांना भारतातील ब्रिटीश सैन्यात सामावून घ्यावे अशी मागणी करण्यास सुरवात केली. त्यातूनच सन १९१९ मध्ये करिअप्पा भारतीय उमेदवारांच्या पहिल्या गटात निवडले गेले आणि त्यांना इंदूर येथे प्रशिक्षणासाठी पाठविण्यात आले. तेथून त्यांना मुंबई येथे कर्नाटक इन्फंट्रीमध्ये कमिशन देण्यात आले.
करिअप्पा ह्यांना १९२३ मध्ये लेफ्टनंट म्हणून बढती देण्यात आली, १९२७ मध्ये कॅप्टन,१९३८ मध्ये मेजर,१९४२ मध्ये लेफ्टनंट कर्नल आणि १९४६ मध्ये ब्रिगेडियर म्हणून ब्रिटिश काळात कार्यरत होते. १९४२ मध्ये संपूर्ण युनिटची कमान देण्यात येणारे ते पहिले भारतीय अधिकारी ठरले. दुसर्‍या महायुद्धाच्या शेवटी तेथील सेवेबद्दल मान्यता मिळाल्यामुळे त्यांना ब्रिटीश साम्राज्याच्या ऑर्डरमध्ये समाविष्ट केले गेले. १९४७ मध्ये भारत स्वतंत्र झाल्यावर भारतीय उपखंडाच्या फाळणीच्या वेळी अर्थात स्वातंत्र्याच्या अगदी अगोदर, करिअप्पा यांनी पाकिस्तान आणि भारत यांच्यात भारतीय लष्करी आस्थापना विभाजित करण्याचे कठीण काम पाहिले होते.
भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर करिअप्पा यांना जनरल स्टाफचे सरचिटणीस म्हणून नियुक्त केले गेले. लेफ्टनंट जनरल पदावरील पदोन्नतीनंतर ते नोव्हेंबर १९४७ मध्ये पूर्व आर्मीचे कमांडर झाले. त्यानंतरच्या जानेवारीत त्यांना दिल्ली आणि पूर्व पंजाब कमांड (आता वेस्टर्न कमांड) चे सैन्य कमांडर म्हणून नियुक्त करण्यात आले.
जानेवारी १९४९ मध्ये ब्रिटिश कमांडिंग सर सर रॉय बुचर यांच्या जागी करिअप्पा यांना भारतीय सैन्य दलात प्रथम भारतीय कमांडर म्हणून नियुक्त करण्यात आले. लष्करप्रमुख म्हणून करिअप्पा यांना ब्रिटिशांनी सोडलेल्या सैन्याचे राष्ट्रीय सैन्य दलात रूपांतर करण्याचा हुकूम होता. हे कार्य पूर्ण करण्याच्या प्रक्रियेत त्यांनी दोन नवीन युनिट्सची स्थापना केली - गार्ड्स ब्रिगेड (१९४९) जे १९५८ पासून ब्रिगेड ऑफ गार्डस ओळखल्या जाते आणि पॅराशूट रेजिमेंट (१९५२) - जे सर्व जाती व वर्गातील सदस्य भरती करणारे पहिलेच म्हणून उल्लेखनीय होते. दरम्यान १९४९ मध्ये अमेरिकेचा सर्वोच्च सैन्य पुरस्कार त्यांना मिळाला होता.
करिअप्पा सन १९५३ मध्ये सक्रिय सैन्य सेवेतून निवृत्त झाले आणि त्यानंतर त्यांनी सन १९५६ पर्यंत ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंडमधील भारताचे उच्चायुक्त म्हणून काम पाहिले. सन १९६५ आणि १९७१ मध्ये पाकिस्तानशी युद्ध झालेल्या युद्धात ते सैनिकांचे मनोबल वाढविण्यासाठी सैन्याच्या भेटी घेत राहिले आणि भारतीय सैन्याच्या कार्यात ते सहभागी होत राहिले. देशाच्या लष्कराला पाठिंबा देण्यासाठी ते भारताची औद्योगिक क्षमता वाढवण्याचे सतत प्रयत्न करत होते. भारतीय सैन्य सरकार आणि नागरिक ह्यांच्या अधीन राहण्याची गरज आहे यावरही त्यांनी जोर दिला. १९८६ मध्ये भारत सरकारने करिअप्पा यांना देशासाठी अनुकरणीय सेवांच्या सन्मानार्थ फील्ड मार्शलच्या मानद पदात बढती दिली. पुढे वयाच्या ९४ व्या वर्षी १५ मे १९९३ रोजी त्यांचं बंगलोर येथे निधन झाले.
थोर महात्मे होऊन गेले, चरित्र त्यांचे पहा जरा।
आपण त्यांच्या समान व्हावे, हाच सापडे बोध खरा।।
आपण त्यांच्याप्रमाणे वागावे. त्यांनी सांगितलेल्या मार्गाने जीवन व्यतीत करावे, असाच बोध ह्यामधून होतो म्हणून ही चरित्र प्रातःस्मरणीय आणि वंदनीय आहेत.
मूळ माहिती स्रोत - Britannica
फोटो स्रोत - google
✍️ सर्वेश फडणवीस
No comments:
Post a Comment