इंद्रनील चितळे - प्रवास चितळे बंधू (मिठाईवाले) ते चितळे एक्सप्रेस व्हाया हर्बी ..

आज अक्षय्य तृतीया. खरंतर हा साडे तीन मुहूर्तातला पूर्ण मुहूर्त आहे. आजच्या दिवसाचे औचित्य साधत या नव्या लेखमालेची सुरुवात करतोय अर्थात आज या सणानिमित्ताने सगळ्यांच्या घरी गोडधोड होणार तर काही जण स्विगी, झोमॅटो मधून चितळे यांचे श्रीखंड,आम्रखंड तत्सम गोड पदार्थ घरी मागवत सण साजरा करणार आहे. आज त्यांच्याच प्रवासाविषयी अधिक जाणून घेतल्यावर तो गोडवा अधिक वाढेल ही खात्री आहे. चितळे बंधू ( मिठाईवाले) ते चितळे एक्सप्रेस व्हाया हर्बी या यशस्वी उद्योगाचे सारथ्य करणारे प्रसिद्ध उद्योजक इंद्रनील चितळे यांच्याबद्दल लिहितांना मनस्वी आनंद होतो आहे. आज या माध्यमातून इंद्रनील चितळे यांच्यारूपाने एक चांगला मित्र मिळाला आहे कारण या लेखमालेच्या निमित्ताने त्यांच्याशी संवाद साधता आला आणि संवादातून मैत्रभाव निर्माण झाला आहे. या संपूर्ण लेखमालेच्या प्रवासात त्यांची विशेष मदत झाली आहे. आज चितळे कुटुंबाचा प्रवास ही शून्यातून विश्वनिर्मिती असा आहे.

खरंतर चितळे कुटुंबीय मूळचे भिलवडी (जि. सांगली) येथील आहे. भास्कर चितळे यांनी १९२० मध्ये सातारा जिल्ह्य़ातील लिंबगोवे या छोट्याश्या खेडय़ात दूध विक्रीचा व्यवसाय सुरू केला. सात भाऊ आणि पाच बहिणी अशा चितळे यांच्या कुटुंबातील भाऊसाहेब हे ज्येष्ठ असल्याने वडिलांच्यापश्चात तेच आधारस्तंभ झाले. वयाच्या १८ व्या वर्षी शिक्षण पूर्ण करून त्यांनी वडिलांसोबत दुग्धव्यवसायात पदार्पण केले. दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात मुंबई हे ब्रिटिश सैन्याच्या हालचालीचे केंद्र होते. इतर वस्तूंबरोबरच सैन्याला मोठ्या प्रमाणावर दुधाची आवश्यकता भासेल हे ओळखून भास्कररावांनी मुंबईतील तांबे अँड सन्सबरोबर भागीदारी करार केला. तेथील व्यवस्था पाहण्यासाठी त्यांनी रघुनाथराव यांना मुंबईला पाठविले. युद्ध संपल्यावर ही भागीदारी संपली आणि सांगली-मुंबई अशा वारंवार चकरा मारणाऱ्या तेव्हाच्या तरुण रघुनाथराव यांनी व्यवसायासाठी पुण्याची निवड केली आणि चार पिढ्यांपासून पुणे आणि चितळे हे समीकरण अधिक दृढ होऊ लागले.

चितळे यांच्या दूध-खवा-चक्का या गोष्टींना पुणेकरांनी दिलेला प्रतिसाद पाहता मोठी मागणी पूर्ण करायची असेल तर स्वतंत्र दुकान हवे हे ओळखून भाऊसाहेबांनी १९५० मध्ये शनिपार येथे आणि चारच वर्षांनी डेक्कन जिमखान्यावर ‘चितळे बंधू मिठाईवाले’ची स्थापना केली. यातील बंधू या शब्दाला महत्त्व आहे. कारण एकत्र कुटुंबाचे ते द्योतक असावे. गेली ७० हुन अधिक वर्षे चितळे बंधू हा व्यवसाय बघत आहेत. ‘चितळे बंधू मिठाईवाले’ हा ब्रँड जगभर पोहोचविण्यामध्ये पहिल्या पिढीतील रघुनाथराव आणि राजाभाऊ यांची मेहनत,कल्पकता दिसून येते. पुढे त्यात सातत्य आणि चिकाटी आणि नाविन्यपूर्ण बदल करत बाकरवडी याचे उत्पादन सातासमुद्रापार जाण्यासाठी चारही पिढ्यांनी आपल्यापरीने अथक परिश्रम घेतले आहेत. आज चौथ्या पिढीचे प्रतिनिधित्व तरुण उद्योजक इंद्रनील चितळे करत आहेत. चितळे आणि बाकरवडी आज एका नाण्याच्या दोन बाजू झाल्या आहेत. कामाप्रति निष्ठा आणि प्रसिध्दी परांगमुख राहत इंद्रनील चितळे यांचे कार्य सुरू आहे. २००० हुन अधिक कामगार त्यांच्याबरोबर काम करत आहेत आणि या कामाचा आलेख सतत वर्धिष्णू होतो आहे. २०१७ सालापासून चितळे एक्सप्रेसच्या माध्यमातून चितळे बंधू यांचे नवे दालन आज महाराष्ट्राच्या प्रमुख शहरात दिमाखात उभे आहे.

इंद्रनील चितळे एक तरुण यशस्वी उद्योजक आहे. चितळे हा ब्रँड त्यांना खरंतर घरातूनच मिळाला पण या ब्रँडला नवी झळाळी देण्याचे कार्य गेली १० वर्ष ते सातत्याने करत आहे. चव,दर्जा आणि विश्वास या त्रिसूत्रीवर गेली दहा वर्षांपासून त्यांची यशस्वी घौडदौड सुरू आहे. नवनवीन आव्हाने स्वीकारत स्वतःच्या इंजिनिअरिंग आणि मॅनेजमेंट स्किल्सच्या सोबतीने आज चितळे ग्रुपचा टर्नओव्हर दुपटीहून अधिक वाढवत शिवाय खाद्य पदार्थ टिकवण्याच्या क्षेत्रात परदेशात जाऊन आणि नवनवे प्रयोग करून पुण्याची बाकरवडी अमेरिकेत पोहोचवली आणि वर्ष-वर्ष टिकवली आणि आज अमेरिकन भारतीयांबरोबर अमेरिकेन माणूसही या बाकरवडीचा आस्वाद घेतो आहे.

सुरुवातीला विविध मशीन्सच्या मदतीने व्यवसाय कसा सुधारता येईल हे पाहणे त्यांचे उद्दिष्ट होते. सर्व विभागांत काम करून फॅक्टरी कशी चालते हे समजून घेत व त्यानंतर ती कशी वाढवता येईल, याचा आराखडा त्यांनी मांडला. हा आराखडा मांडायचे कारण हे होते की- स्वतःची दुकाने वाढवायला खूप मर्यादा होत्या. कारण या व्यवसायात ताजा माल विकला जातो. त्याची शेल्फ लाईफ कमी असते. शिवाय एका दुकानात किती ग्राहकांना सेवा देता येते, यावर मर्यादा असतात. त्यामुळे दर्जात तडजोड न करता दुकाने वाढवून व्यवसाय वाढवणे शक्य नव्हते. सेंट्रलाइज प्रॉडक्शन करून पुरवठा करणे म्हणजे पॅकेजिंग करूनच मिठाई विकणे व त्यातून व्यवसाय वाढवणे शक्य होते. त्याचा आणखी एक फायदा असा होतो की, पॅकेजिंग करून विकायचे असेल तर फक्त आपल्याच दुकानात नव्हे, तर डिस्ट्रिब्युशन चेनद्वारे हजारो इतर दुकानांतसुद्धा माल विकता येणार होता. त्यामुळे २०१७ मध्ये एक धाडसी निर्णय घेण्यात आला आणि चितळे एक्सप्रेसच्या माध्यमातून आज तो यशस्वी झालेला आहे. स्वतःची दुकाने वाढवण्याऐवजी जास्तीत जास्त उत्पादनांची निर्मिती करणे, त्यांच्या पॅकेजिंगमध्ये इनोव्हेशन आणणे आणि जगभरात स्वतःची डिस्ट्रिब्युशन चेन उभारणे- असा धोरणात्मक निर्णय तो होता. त्यावेळी त्यांना थोडं दडपण होते कारण या संपूर्ण प्रक्रियेची जबाबदारी त्यांच्याकडे देण्यात आली होती. आज जवळपास काही लाख दुकाने जगभरात त्यांची प्रॉडक्ट्‌स विकत आहेत. ठिकठिकाणचे सुपर मार्केट, किराणा माल दुकाने, ऑनलाईन वेबसाईटवर किंवा सॉफ्टवेअर कम्पनी मधील व्हेंडिंग मशीनमध्ये सुद्धा ही उत्पादने मिळतात. घराण्याची तत्त्वे जपून ही ग्रोथ मिळवणे; त्यासाठी लागणारे फंडिंग, मार्केटिंग, सेल्स, क्वालिटी कंट्रोलिंग कसे असावे, हे सर्व ते सध्या पाहत आहे. कुटुंबाच्या मदतीशिवाय आणि सहकार्याशिवाय हे काहीही शक्य नाही असे इंद्रनील आवर्जून सांगतात. कुटुंब आणि कौटुंबिक श्रीमंती याविषयी इंद्रनील चितळे भरभरून बोलतात आणि हे संस्कार पिढीदरपिढी मिळालेलं संचित आहे असं क्षणात वाटतं.

आज चितळे यांचे सर्व प्रॉडक्ट ऑनलाईन उपलब्ध आहे. ग्राहक ते बिनधास्तपणे उचलत आहे कारण त्यांनी गेल्या अनेक वर्षांपासून ग्राहकांच्या मनात तो विश्वास संपादन केला आहे. आज त्यांनी स्वतःची मूल्ये आणि तत्व समजून घेतली आहे कारण ते म्हणतात की," एकदा ग्राहकाला आमची मूल्ये पटली की, तो आमचा कायमचा ग्राहक बनतो आणि आमच्या आजोबांनी हे शिकवलं आहेच की, रिपीट कस्टमर महत्त्वाचा!"  आणि आज पहिल्या पिढीतील ही शिकवण आणि हाच आत्मविश्वास चौथ्या पिढीत ठळक दिसतोय.

कोविड नंतरचे जग कसे असेल ही चर्चा सर्वत्र होत असताना सद्य परिस्थितीवर विचारले असता इंद्रनील चितळे म्हणाले की, इव्होल्युशन असे आहे की,आम्ही सेलिब्रेशन प्लेअर आहोत.जसे की आज ग्राहकाला चांगले वाटले,एखाद्याचा रिझल्ट लागला आहे,कुणी नवे घर घेतले आहे अथवा प्रोमोशन झाले म्हणून आनंद साजरा करण्यासाठी चितळेंची मिठाई विकत घेत असतात. आज सेलिब्रेशनपुरते मर्यादित न राहता मॉडर्न लाईफसोबत कसे लिंक करता येईल,हे पाहावे लागेल. हेल्थ असेल अथवा डे टू डे गुड्‌स असतील इतक्या वाईड रेंजमध्ये प्रॉडक्ट्‌स वाढवून दहा ते वीस लाख दुकानांत आमचे प्रॉडक्ट्‌स विकता येतील का? आणि त्याचबरोबरीने इतर देशांत उत्पादन करून इंटरनॅशनल प्लेअर आपण बनू शकतो का? आणि हे करताना व्हॅल्यू एडिशन करणारी कंपनी म्हणून चितळे ब्रँड उभा राहील का? या स्ट्रॅटेजीवर इंद्रनील चितळे सध्या काम करत आहेत.

आज इंद्रनील चितळे यांच्या इन्स्टाग्राम अकाउंट वर लक्षात येतं की त्यांना व्यायाम करणे,बाईक चालवणे आणि म्युजिक ऐकण्याची प्रचंड आवड आहे. या संपूर्ण कामाच्या व्यापातून ते या स्वतःच्या गोष्टीसाठी आवर्जून वेळ काढतात. पुस्तकं वाचन हा जिव्हाळ्याचा विषय आहे हे बोलतांना जाणवतं आणि त्यातल्या त्यात ऐतिहासिक आणि आत्मचरित्र विशेष आवडीचे आहेत कारण जे संदर्भ देत ते बोलत होते त्याने आपण भारावून जातो आणि जाणवतं उद्योजक यशस्वी असाच सहज होत नाही

आज मार्केट मध्ये येणाऱ्या नव्या उद्योजकांबद्दल विचारले असता ते सांगतात, देशाला उद्योजकांची गरज आहे. कारण उद्योजक हे जॉब्ज क्रिएटर आहेत. आपल्या देशाच्या इतक्या वर्षांच्या आर्थिक विचारसरणीत आपण जॉब्ज सिकर्स खूप बनवले, पण उद्योजकतेला महत्त्व देऊ शकलो नाही. त्यामुळे जॉब क्रिएशन ही गोष्ट आपल्याकडे सेलिब्रेट होत नाही. ज्यांना कोणाला शक्य वाटते आहे. ज्यांना वाटते आपल्याकडे ती क्षमता आहे, त्यांनी हे नक्की करून पाहावे. आपण देशाच्या विकासाकरता काय हातभार लावू शकतो आणि फक्त आपला प्रॉफिट नाही तर ओव्हरऑल एक इकोसिस्टीम कशी उभी करू शकतो याच्यावरती लक्ष द्यायला हवे. असा विचार केल्यास यश मिळतेच. तेव्हा स्पर्धात्मक पद्धतीने बिझनेस करा, सोशल मीडियाचा योग्य वापर,उत्तम फायनान्शियल बॅकअप ठेवला,आपल्या स्ट्रेंथबद्दल जाणून घेतलं,तर आपला व्यवसाय नक्कीच यशस्वी होतो. आपण प्रगत देशातील कल्पना भारतात कॉपी करणार असू, तर आपले स्टार्ट-अप यशस्वी होऊ शकणार नाहीत. आपल्या देशाला विशिष्ट समस्या आहेत आणि त्या समस्या सोडवण्याच्या दृष्टीने प्रॉब्लेम सॉल्व्हिंग स्टार्ट-अप्स आपणाला केले पाहिजे. ते जर का नीट केले, तर ते बिझिनेस नीट टिकतील. यासाठी थोडा संयम हवा आणि चिकाटी हवी. या दोन्ही गोष्टी हव्याच म्हणजे तुम्ही यशस्वी उद्योजक नक्की होऊ शकता.

आज दहा वर्षाच्या वाटचालीत मागे वळून बघतांना इंद्रनील चितळे यांना आत्मिक समाधान जाणवत आहे. चितळे बंधू वेगळ्या उंचीवर घेऊन जाण्याची त्याची इच्छा आहे. नुकतंच त्यांनी नवीन आयुर्वेदिक प्रॉडक्ट "herbea" नावाने सुरू केले आहे. आज हे प्रॉडक्ट ८०% जपान आणि जर्मनी येथे विकत घेतल्या जात आहे. जापनीज, जर्मन आणि इंग्रजी या तिन्ही भाषेत ही साईट आहे. https://myherbea.com लिंक वर जाऊन प्रॉडक्ट बद्दल अधिक जाणून घेता येईल. नवनवीन बदल करत असतांना अनेक आव्हाने येतात. त्यातूनच नवं काहीतरी उदयास येतं आणि उद्याची नवी पहाट ही सोनेरी क्षणांनी आनंद देणारी ठरते. इंद्रनील चितळे यांच्या भावी वाटचालीस मनापासून शुभेच्छा आहे.

✍️ सर्वेश फडणवीस

#पुढे_पडलेले_मराठी_पाऊल #लेखमाला #लेख१