⚜️ विज्ञानवादिनी : कल्पना के !

कल्पना के अर्थात कल्पना कालहस्ती यांची चंद्रयान ३ चे यशस्वी उड्डाण झाल्यानंतर देशाला खऱ्या अर्थाने ओळख झाली. चंद्रयान ३ प्रक्षेपणावेळी आपल्यापैकी अनेकांनी इसरोचे प्रमुख एस. सोमनाथ यांच्या बाजूला प्रकल्प सहयोगी संचालक म्हणून एक महिला उपस्थित होती त्या म्हणजेच आजच्या विज्ञानवादिनी कल्पना के आहेत. 

कल्पना के यांचा जन्म बंगलोर मध्ये झाला आहे. शालेय शिक्षण त्यांनी बंगलोर येथेच पूर्ण केले त्यानंतर आयआयटी खडकपूर येथून ऐरोनॉटिकल इंजिनिअरिंग मध्ये पदवीचे शिक्षण पूर्ण केले. त्यांचे वडील उच्च न्यायालयात कर्मचारी होते, तर आई गृहिणी होती. कल्पना के यांनी लहानपणापासून इसरोमध्ये काम करण्याचे स्वप्न बघितले होते. जिद्द, मेहनत आणि चिकाटीच्या जोरावर त्यांनी आपले स्वप्न पूर्ण केले. २००३ साली त्या इस्रोमध्ये वैज्ञानिक म्हणून रुजू झाल्या. सर्वात आधी श्रीहरिकोटा इथे पाच वर्ष त्यांनी काम केले आणि त्यानंतर २००५ मध्ये त्यांची बदली बंगळुरूमधील उपग्रह केंद्रात झाली. त्याठिकाणी पाच उपग्रहांच्या डिझाइनमध्ये त्यांनी सहभाग घेतला.  

२०१९ मध्ये श्रीहरिकोटा येथील रॉकेट सेंटरमधून प्रक्षेपित झालेल्या चांद्रयान-२ प्रकल्पातही कल्पना के यांचा सहभाग होता. चांद्रयान-२ मोहिमेतही त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली होती. आणि सध्या त्या चांद्रयान-३ प्रकल्पाच्या सहयोगी संचालक म्हणून कार्यरत आहेत. ज्यावेळी चंद्रयान ३ चे यशस्वी उड्डाण झाले त्यावेळी त्यांच्या चेहऱ्यावरील आनंद संपूर्ण जगाने अनुभवला आहे. कुठलेही मिशन यशस्वी झाल्यावर सर्वसामान्य भारतीयाला जितका आनंद होतो त्याहून अधिक आनंद काम करणाऱ्या वैज्ञानिकांना नक्कीच होत असेल. मिशनवर काम करतांना आलेल्या असंख्य अडचणींवर मात करत ते सतत कार्यमग्न राहत असतात आणि हेच यांचे वेगळेपण आहे. 

चांद्रयान ३ मोहीम यशस्वी झाल्यानंतर सहयोगी प्रकल्प संचालक म्हणून कल्पना के म्हणाल्या की, "माझ्या आणि माझ्या टीमसाठी हा सर्वात अविस्मरणीय क्षण आहे, आम्ही गेली अनेक वर्षे याचसाठी प्रयत्न करत होतो आणि आम्ही आमचे ध्येय साध्य केलं आहे." चांद्रयान-३ मोहिम यशस्वी होण्यापर्यंतचा त्यांचा प्रवास प्रत्येकाला प्रेरणादायी आहे.

साधारणपणे एक सॅटेलाईट तयार करण्यासाठी पाच वर्षांपेक्षा जास्त वेळ लागतो. आधी डिझाईन, मग बाकी सगळी प्रोसेस पार पडते. त्यानंतर हे सर्व झाल्यावर अनेक चाचण्या करून पाहिल्या जातात. त्यानंतर त्याची पुन्हा चाचणी करून रॉकेटला जोडून ट्रायल्स घेतल्या जातात आणि त्यानंतर सॅटेलाईट उड्डाण होते. चांद्रयान-३ प्रकल्पादरम्यान चंद्र लँडर प्रणाली डिझाइन आणि ऑप्टिमाइझ यातील त्यांच्या कौशल्याने अनेक आव्हानांवर मात करण्यात त्यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे.

चंद्राच्या पृष्ठभागावर रोव्हरच्या यशस्वी लँडिंगनंतर, टीमला संबोधित करताना त्यांच्या चेहऱ्यावरील आनंद संपूर्ण देशाने बघितला आहे. ही उत्तुंग कामगिरी केवळ जागतिक अंतराळ समुदायात भारताचे स्थान मजबूत करणारी नाही तर ज्या समर्पित व्यक्तींनी हे पराक्रम शक्य केले त्यांच्या अनुकरणीय योगदानावर प्रकाश टाकणारी आहे. कल्पना के यांनी जिद्द आणि मेहनतीने आजवरचा प्रवास यशस्वी केला आहे. त्यांच्या भावी वाटचालीस मनापासून शुभेच्छा आहे. 

सर्वेश फडणवीस 

#विज्ञानवादिनी #लेखमाला #नवरात्र #माळआठवी