⚜️ कर्मयोगिनी अहिल्याबाई

आजपासून नऊ दिवस अहिल्याबाई होळकर यांच्या नऊ पैलूंना स्पर्श करणार आहोत. अहिल्याबाई होळकर यांना मनापासून लोकांनी लोकमाता, पुण्यश्लोक, देवी, गंगाजळ निर्मळ, या सगळ्या पदव्या अर्पण केल्या होत्या. खरंतर कुठलाही पदवीदान समारंभ न होताही, या पदव्या आज दोनशे वर्षे झाली टिकून आहेत आणि टिकणार आहेत. अत्यंत प्रेमाने त्यांनी सामान्य माणसाचे हित बघितले. प्रजेतील गरिबांना जास्तीत जास्त सुखाने जगता यावे, याकडे लक्ष दिले. त्या धार्मिक होत्या हे तर, सर्वांना माहित आहे, परंतु एक राज्यशासक म्हणून त्यांचे कर्तृत्व फार महत्त्वाचे आहे.

अपार शहाणपण आणि तडफ असणारी अलौकिक स्त्री म्हणजे अहिल्याबाई. खंबीर मन आणि चातुर्य यामुळे, अनेक संकटे त्यांनी पार केले. न्यायदान तर इतके अचूक की, भांडणाऱ्या दोन्ही बाजू त्यांना दुवा देत. रणनीतीची त्यांना जाण होती. एका नजरेत हिशोब करण्यात त्या तरबेज होत्या. प्रजावत्सलता आणि परदुःखाने व्याकूळ होणारे मन त्यांना लाभले होते. त्या स्वतः रणांगणात युद्धाला उतरत होत्या, तोफा ओतणे, गोळ्या तयार करणे, याचे शास्त्र त्यांना माहीत होते. घोड्यावर स्वार होण्याचे कौशल्य तर होतेच, पण त्यांनी स्त्रियांचे सैनिकदलही तयार केले होते. मातीवर आणि देशावर निष्ठा, बाणेदार वृत्ती, साधी राहाणी, उच्च चारित्र्य हे त्यांचे विशेष गुण होते. त्यांचे कौटुंबिक जीवन अत्यंत दुःखी, काळेकुट्ट असे होते. पण प्रशासन धवलशुभ्र, निष्कलंक असेच होते.

अहिल्याबाई यांच्या चरित्रातून त्यांच्या अनेक गुणांचा परिचय यानिमित्ताने करून द्यायचा आहे. त्या धार्मिक होत्या पण धर्मांध नव्हत्या. ठिकठिकाणचे घाट, देवळे, धर्मशाळा, विहिरी, रस्ते असे त्यांचे कार्य होते. त्यांनी सुरू केलेल्या अन्नछत्रे आणि पाणपोया आजही चालू आहेत. अनेकजण आपली तहानभूक तिथे शांत करीत आहे. हे सारे कार्य जातीधर्मात अडकलेले नाही. सर्व धर्मियांसाठी त्यांनी मदत केली. म्हणूनच केवळ 'धार्मिक' इतकीच त्यांची ओळख नाही. त्यांच्या दूरदृष्टीमुळे त्यांनी केलेले कार्य आजही जिवंत आहे कारण मंदिरे, दर्गे, अन्नछत्रे वगैरे ठिकाणी त्या त्या कार्याच्या खर्चासाठी त्यांनी उत्पन्न करून ठेवले. त्यांची ही दूरदृष्टी चकित करणारी आहे. त्यांच्यात अनेक सद्गुण बहरास आलेले होते.

अठरा सतींच्या किंकाळ्या आणि सर्व जीवलगांचे मृत्यू त्यांना बघावे लागले. शेवटी त्या एकट्या राहिल्या. संसाराचा हा उन्हाळा सोसून, ही बाणेदार स्त्री, कुणालाही शरण न जाता कर्तव्यकठोर असा कर्मयोग आचरत राहिली. प्रजेचं सुख बघत राहिली. दुःखाला खंबीरपणे सामोरे जातांनाही आपले कर्तव्य ठामपणे त्यांनी केले. त्यांची प्रत्येक कृती प्रत्येकाला सामर्थ्य आणि शक्ति देणारी आहे आणि या आदिशक्तीच्या जागर पर्वात त्रिशताब्दी जयंतीनिमित्त यावेळी आपण कर्मयोगिनी अहिल्याबाई यांचा जागर मांडणार आहोत.

कर्मयोगिनी अहिल्याबाई यांचा विजय असो..

सर्वेश फडणवीस

#नवनवोन्मेषशालिनी  #नवरात्र #लेखमाला #दिवसपहिला