कर्तृत्वशालिनी - लेफ्टनंट जनरल डॉ.माधुरी कानिटकर

यत्र नार्यस्तु पूज्यन्ते रमन्ते तत्र देवताः ।

यत्रैतास्तु न पूज्यन्ते सर्वास्तत्राफलाः क्रियाः ।।

ही मनुस्मृतिची शिकवण आम्हाला परंपरेने मिळालेलं वैभव आहे. याच परंपरेचे पाईक म्हणून कर्तृत्ववान स्त्रियांचा उल्लेख करता येईल अशा काही स्त्रियांचा यानिमित्ताने आपण परिचय करून घेणार आहोंत. या धारेत आजची कर्तृत्वशालिनी स्त्री लेफ्टनंट जनरल डॉ.माधुरी कानिटकर यांच्याबद्दल आपण जाणून घेणार आहोत. 

लेफ्टनंट जनरल डॉ. माधुरी कानिटकर या भारतीय लष्करातील डॉक्टर असून पुणे येथील आर्म्ड फोर्सेस मेडिकल कॉलेजच्या पहिल्या महिला अधिष्ठाता आहेत. लेफ्टनंट जनरल या पदापर्यंत पोहचणार्‍या त्या देशातील तिसऱ्या, तर राज्यातील एकमेव महिला ठरल्या आहेत. इतकेच नव्हे, तर पंतप्रधानांच्या सायन्स टेक्‍नॉलॉजी सल्लागार समितीत असणाऱ्या एकमेव डॉक्‍टर म्हणून त्यांची वर्णी लागली आहे. डॉ.माधुरी कानिटकर पुण्याच्या आर्म्ड फोर्सेस मेडिकल कॉलेजच्या विद्यार्थिनी असून त्यांना राष्ट्रपतींचे सुवर्णपदक मिळाले आहे. २०१७ मध्ये त्या पुण्याच्या आर्म्ड फोर्सेस मेडिकल कॉलेजच्या अधिष्ठाता होत्या. तेथे दोन वर्षे काम केल्यानंतर त्यांनी उधमपूर येथे मेजर जनरल (वैद्यकीय) पदाची जबाबदारी स्वीकारली आहे. लेफ्टनंट जनरल डॉ. माधुरी राजीव कानिटकर यांची नुकतीच नाशिक येथील आरोग्य विज्ञान विद्यापीठाच्या कुलगुरूपदी नियुक्ती करण्यात आली आहे. राज्यपाल तथा विद्यापीठाचे कुलपती भगतसिंह कोश्यारी यांनी ले. ज. डॉ. माधुरी कानिटकर  यांची नियुक्ती जाहीर केली आहे.

त्रितारांकित अधिकाऱ्यांचे पद नौदलात व्हाइस अ‍ॅडमिरल, स्थलसेनेत लेफ्टनंट जनरल तर हवाई दलात एअर मार्शल या नावाने ओळखले जाते. लेफ्टनंट जनरल पद भूषवण्याचा पहिला मान पुनिता अरोरा यांना आहे. त्यानंतर पद्मावती बंडोपाध्याय या पहिल्या महिला एअर मार्शल ठरल्या, तर आता डॉ.माधुरी कानिटकर या लेफ्टनंट जनरल झाल्या आहेत.

डॉ. माधुरी कानिटकर यांची लेफ्टनंट जनरलपदी निवड गेल्या वर्षीच झाली आहे. नवी दिल्ली येथे त्यांनी एकात्मिक संरक्षण विभागाच्या उपप्रमुख (सीडीएस- वैद्यकीय) म्हणून सूत्रे त्यांनी हाती घेतली आहे. हा विभाग संरक्षण प्रमुख यंत्रणेच्या अंतर्गत आहे. लष्करात या श्रेणीचे पद मिळवणाऱ्या डॉ.माधुरी कानिटकर या तिसऱ्या महिला अधिकारी असून त्या बालरोगतज्ज्ञ आहेत. डॉ.माधुरी कानिटकर यांचे पती राजीव कानिटकर लष्करात लेफ्टनंट कर्नल होते. ते नुकतेच निवृत्त झाले. खरंतर पती-पत्नीने लष्करात लेफ्टनंट कर्नलपद भूषवल्याची ही पहिलीच घटना आहे.

डॉ. माधुरी कानिटकर यांनी लष्करात ३७ वर्षे सेवा केली आहे. भारतीय लष्कराच्या तिन्ही सेवांबाबत (हवाई दल, नौदल आणि स्थलसेना) केंद्र सरकारला सल्ला देण्याचे काम त्या करत आहेत. 

डाॅ. माधुरी कानिटकर यांना १९८२ मध्ये अभ्यास आणि शिक्षणविषयक क्षेत्रातील कामगिरीबद्दल राष्ट्रपतींचे सुवर्ण पदक तसेच कर्तव्याप्रती असलेली निष्ठा आणि बालकांच्या काळजीसाठी दिलेल्या विशेष योगदानासाठी २०१४ साली विशिष्ट सेवा पदक आणि २०१८ साली अति विशिष्ट सेवा पदक देऊन त्यांना गौरविण्यात आले आहे. 

डॉ.माधुरी कानिटकर यांच्याबद्दल अधिक जाणून घेतांना एका 

मुलाखतीत त्यांनी छान सांगितले.त्या म्हणतात,

‘‘भारतीय लष्कराचे कामकाज महिलांच्या दृष्टिकोनातून विचार करता पारदर्शक, न्याय्य असून महिलांना तेथे कर्तृत्व दाखवण्याची संधी निश्चितच मिळते. लष्करी वेशात असतानाही प्रत्येक दिवस मुलाच्या उत्साहात आनंदाने साजरा करा, अशक्य ते साध्य करण्याचे आव्हान तुम्ही स्वत:च स्वत:ला द्या. कधीही हार मानू नका. निम्मे जग तर महिलांचेच आहे, पण सेवेसाठी सगळे जग तुमच्यासाठी खुले आहे. त्यामुळे तुमच्यातील जे उत्तम असेल ते देशासाठी द्या.’’

मराठी मध्यमवर्गीय कुटुंबातील एक मुलगी घरच्या विरोधाला न जुमानता आपली यशस्वी कारकीर्द घडवते आणि आज ले.ज. या पदावर स्वतःची वेगळी ओळख निर्माण करते. हा प्रवास म्हणावा तसा सोपा नाहीच. त्याग,जिद्द,परिश्रम आणि मेहनत या चतुःसूत्रीच्या आधाराने ले.ज.डॉ.माधुरी कानिटकर हे नाव सुवर्णाक्षरांनी अंकित करून ठेवावे असेच आहे. त्यांच्या भावी वाटचालीस मनापासून शुभेच्छा आहे.  

✍️ सर्वेश फडणवीस 

#कर्तृत्वशालिनी #नवरात्र२०२१ #लेख१