बाबासाहेबांच्या विविध पैलूंना स्पर्श करतांना त्याचा हा पैलू आपल्यापैकी अनेकांनी अनुभवला असेलच आणि तो म्हणजे दानशूरपणा अर्थात दातृत्व. आपल्याला जमेल तेवढं दान करणं, सतत करीत राहणं ही पुरंदरे घराण्याची परंपरा आहे, आमची ती वहिवाट आहे,तो रिवाज आहे' अशा शब्दांत आनंद व्यक्त करणारे बाबासाहेब त्याबाबतचे तपशील सांगण्यास मात्र कायम संकोच करतात.
सहसा दान करण्याची एकही संधी बाबासाहेब सोडत नाही, असंच त्यांच्या जीवनप्रवासातून दिसतं. मंदिरं, दर्गे, मशिदी, रुग्णालयं, शिक्षणसंस्था, कलावंत,गरीब आणि गरजू,विद्यार्थी, लोककलाकार, सर्व जाती-धर्मातील ज्ञानोपासक अशा सर्वांनाच बाबासाहेबांचे दानशूर हात वेळोवेळी मायेचा आधार देत आले आहेत.आपल्याकडं जे-जे असेल ते-ते समोरच्या गरजू माणसाला देऊन टाकणं. अगदी सणावारी घातलेले अंगावरचे उंची कपडेसुद्धा.इथंपर्यंत बाबासाहेब ज्ञानवंत,दानवंत झालेले दिसतात. समोरच्या व्यक्तीच्या गरिबीला, त्याच्या विपरीत परिस्थितीला जणू काही आपणच जबाबदार आहोत असं मानून त्याच्या बाबतीत जे-जे करता येईल ते-ते करण्याची त्यांची धडपड पाहिली की अक्षरशः थक्क व्हायला होतं. गरजू विद्यार्थ्यांना आपल्या घरी सन्मानानं ठेवून घेऊन त्यांना त्यांच्या पायावर उभं करण्यासाठी जे जे शक्य आहे ते ते करणं ही पुरंदरे घराण्याची परंपरा आहे. या पद्धतीनं पुरंदरे वाड्यात राहून शिक्षण घेऊन आयुष्यात पुढं गेलेल्यांची तर किती तरी उदाहरणं सांगता येतील.
कृतघ्नतेचे अनेकानेक अनुभव पाठीशी असतानाही समाजात जे जे चांगलं घडत असेल तिथं आपली काही तरी प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्ष मदत असली पाहिजे या भावनेतून सुरू असलेलं त्यांचं हे कार्य कल्पनेपलीकडचं आहे, हे त्यांच्या सहवासात राहिल्यानंतरच समजू शकेल. आपण आपल्या एका हातानं केलेली मदत,आपण केलेलं दान हे आपल्या दुसऱ्या हातालाही कळता कामा नये अशी त्यांची भावना असते आणि वयाच्या या टप्प्यावर असतांनाही ते कायम त्यासाठी आग्रही आहेत. याबाबत त्यांच्या स्वभावाचे नेमके वर्णन करणे तसे अवघडच आहे. परंतु 'राजमान्य राजश्री' या त्यांच्यावरील चरित्रग्रंथात काही स्वभाववैशिष्ट्ये नोंदविली गेली आहेत.
मला नेहमी वाटतं बाबासाहेबांनी कित्येक पिढ्यांसाठी नाव मिळवून ठेवलंय. पण दानशूरपणा इतका आहे, की देता आलं तर हेही दान करून टाकतील. दान करण्याचीसुद्धा त्यांना हौस आहे आणि त्या हौसेला मोल नाहीच. त्यांना कशाची हौस नाहीय, असाच विचार करावा लागेल. त्यांचा स्वभाव अतिशय चेष्टेखोर, मिस्कील. जेवणाऱ्याला आग्रह तर इतका करतात. विचारू नये, जेवण्या -खाण्यात, कपड्यांमध्ये आणि एकूणच त्यांच्या वागण्यात साधेपणा आहे. स्वभावात काही दोषही आहेत पण तेही एक 'माणूस'च आहेत, देव नव्हेत! आणि त्यांच्याजवळ गुण इतके आहेत, की ते या दोषांवर मात करणारे सहज वाटतात. मात्र आम्ही उगाळायला हातात जायफळ घ्यायला हवं, कोळसा नव्हे.काट्यांकडे दुर्लक्ष करून फुलाच्या सुगंधाचा आस्वाद घ्यायला हवा. त्यांच्या स्वत:च्या प्रामाणिकपणाचा, सद्भावनांचा आणि तळमळीचा जर कोणी अपमान केला तर तो अपमान मात्र त्यांना अहोरात्र जिव्हारी झोंबत राहतो. ते कमालीचे अस्वस्थ होतात. मानाची अपेक्षा न करणारा हा माणूस अशा अपमानाने मात्र थोडा खट्टू होतो.
माणसं असामान्यत्वाकडे प्रवास करू लागली, की ती समाजाची अधिक होऊ लागतात. त्यांना नकोसा असला, तरी मोठेपणाचा शिक्का समाज त्यांच्यावर मारू लागतो आणि मग अशा वेळी आपण घरच्या मानापानाच्या, लक्ष-दुर्लक्षाच्या तराजूत त्यांना तोलू नये, रागलोभाच्या मापाने मापू नये, त्यांचं जगच वेगळं असतं! त्यांच्या वागण्याची 'तुला' करणारे आम्ही कोण? आम्ही आमच्या पायरीनेच राहावं हे योग्य नाही का? शेवटी प्रत्येकाच्या पायऱ्या वेगळ्याच असतात, कारण प्रत्येकाचं ध्येयाचं शिखर कमी-अधिक प्रमाणात उंचावर असतं. जगण्याचे मार्ग निरनिराळे असतात. त्यामुळे दुसऱ्याच्या वागण्याला चूक - बरोबर ठरवण्यापूर्वी आपल्या कुवतींचा, आपल्या भूमिकेचा आपण विचार करावा नाही का?"
✍️ सर्वेश फडणवीस
#शिवशाहीरांची_शंभरी
No comments:
Post a Comment